به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین رونمایی از فصلنامه نقد کتاب میراث امروز (26 فروردین‌ماه) با حضور مجید غلامی‌جلیسه، سردبیر فصلنامه و مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، استاد سیدفرید قاسمی، رئیس مرکز کتاب‌پژوهی ایران، عبدالکریم جربزه‌دار، مدیر انتشارات اساطیر و جمعی از دست‌اندرکاران تهیه و تدوین این فصلنامه در سرای اهل قلم برگزار شد.
مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب در ابتدای مراسم اظهار کرد: سال گذشته فکر اولیه راه‌اندازی مجلاتی با عنوان فصلنامه، در خانه کتاب شکل گرفت. خوشبختانه دوستان همت کردند و تقریباً دو شماره نخست بیشتر مجلات در واپسین روزهای سال 1393 منتشر شدند. تعدادی از نشریات باقی ماندند که البته کارهای فنی آنها مانده بود و امیدوارم در چند هفته آینده شاهد انتشار آنها نیز باشیم.
وی با اشاره به اهداف راه‌اندازی فصلنامه نقد کتاب میراث گفت: کشور ما در حوزه تراث سابقه دیرینی دارد؛ امروزه حجم قابل توجهی از آثار بازار نشر را موضوعاتی مانند فهرست‌نگاری، اسناد و مرمت تشکیل می‌دهند. اما متأسفانه از کیفیت این آثار روز به روز کاسته می‌شود.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب میراث توضیح داد: سابق بر آن، کتاب ماه کلیات منتشر می‌شد که در آن به نسخ خطی توجه می‌شد اما نسخ خطی در آن یک مقوله ضمنی بود. همچنین سایر کتاب‌ماه‌ها مانند کتاب‌ماه ادبیات، کتاب‌ماه تاریخ و کتاب‌ماه فلسفه هر ازگاهی به حوزه نسخ خطی توجه می‌کردند. اما مسأله نسخ خطی آن قدر مهم بود که ما تصور کردیم می‌توانیم مجله جداگانه‌ای را به این حوزه اختصاص دهیم.
غلامی‌جلیسه ضمن تأکید بر این نکته که اساساً نقد به معنای خراب کردن، خرده یا ایراد گرفتن نیست، گفت: نقد به معنای ممیزی است که خوب و بد را از یکدیگر تمیز می‌‌دهد و این امکان را برای مخاطبان فراهم میکند تا از نقاط قوت و ضعف حوزه نشر مطلع شوند. در عین حال استانداردها و کیفیت لازم برای انتشار یک اثر را هم برای ناشران و هم برای نویسندگان گوشزد میکند؛ فصلنامه نقد کتاب میراث نیز با همین رویکرد تهیه و تدوین شده است.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب میراث با بیان این‌که می‌کوشیم در فصلنامه نقد کتاب میراث به تجربیات بزرگانی که در این حوزه فعالیت کرده‌اند، بپردازیم افزود: فصلنامه نقد کتاب میراث به صورت مستقل به حوزه‌های تصحیح متون، فهرست‌نگاری و اسناد پرداخته است. حدود 30 درصد فصلنامه به مقالات آزاد (مقالاتی که به فهم هرچه بهتر میراث کمک می کنند) اختصاص دارد. در این فصلنامه به مباحث کتابشناسی و سبک‌شناسی تصحیح متون پرداخته شده است و محتوای میزگردهایی که با موضوع تصحیح در سرای اهل قلم برگزار و مصاحبه‌هایی که با این رویکرد منتشر شده‌اند، در این فصلنامه ارائه شده‌اند.
وی با بیان این‌که متأسفانه آثاری در حوزه میراث منتشر می‌شوند که از کیفیت خوبی برخوردار نیستند، گفت: در بسیاری از کشورها شاهدیم که حوزه میراث، تصحیح و فهرست‌نگاری به موضوعات پایان‌نامه‌های دانشگاهی تبدیل شده است اما تصحیح متون در دانشگاه‌های ما یک کار ضمنی محسوب می‌شود و جزو فعالیت‌های دست‌چندم به شمار می‌آید؛ همین ضعف باعث می‌شود ناشران به خودشان اجازه دهند تا هر اثری را با هر کیفیتی یا با کمترین کیفیت منتشر کنند و هیچ نظارتی از هیچ حوزه‌ای در این باره وجود ندارد.
غلامی‌جلیسه در ادامه سخنانش گفت: متأسفانه اکنون بسیاری از مصححان ما به خودشان اجازه می‌دهند که متن کتاب را به یک تایپیست بدهند و پس از آن بدون بررسی علمی، اثر را منتشر می‌کنند؛ ما ناشرانی داریم که در این حوزه کتاب‌سازی را در حد اعلای خود انجام می‌دهند. بنابراین، امیدوارم با افزایش تعداد مقالات این حوزه، کیفیت آثار مربوط به میراث افزایش یابد تا در سال‌های آینده کمتر ناشری به خودش اجازه دهد که به این حوزه ورود پیدا کند چرا که می‌دانند چشمان تیزبینی وجود دارد که آثار آنها را رصد می‌کنند.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب میراث عنوان کرد: نوعی نقد با عنوان نقد سکوت وجود دارد؛ نقد سکوت یعنی آثاری که ارزش نقد و مقاله‌نویسی ندارند؛ این نوع آثار به هیچ وجه در فصلنامه‌های ما جایگاهی ندارند. به این معنا که ما در فیلتر نخستین آثار و مقالاتی که به دستمان می‌رسند، آثاری را می‌پذیریم که ارزش خواندن و نقد داشته باشند. بنابراین، دوستان به این نکته توجه داشته باشند که بدون تردید عمده آثار دو شماره نخست فصلنامه نقد کتاب میراث حرفی برای گفتن داشتند و نکته دوم این‌که منتقدان این آثار بر اساس خرده حساب شخصی آثار را نقد نکرده‌اند بلکه به دور از هرگونه حب و بغض به این کار اقدام کرده‌اند. در این میان خود نویسندگان نیز می‌توانند به ما در نقد پویاتر آثارشان کمک کنند.
جمشید کیانفر، رئیس خانه نقد کتاب از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی اظهار کرد: این راکه نخستین شماره فصلنامه نقد کتاب میراث، نقد آثار مجید غلامی‌جلیسه، سردبیر فصلنامه نقد کتاب میراث را دربرگرفته است به فال نیک می‌گیرم چرا که اقدامی پسندیده و در خور توجه است؛ اگر در نخستین مرحله، فردی خودش را نقد کند که مرحوم باستانی پاریزی به آن اصطلاحاً «خود مشتمالی» می‌گفت، بدون تردید کار با موفقیت انجام می‌شود.
- دایره میراث را وسعت دهیم
در بخش دیگر این مراسم، استاد سید فرید قاسمی، رئیس مرکز کتاب پژوهی ایران بیان کرد: انتقال میراث همواره دغدغه بشر بوده و بعد از ظهور چاپ، شیوه این انتقال دگرگون شد. در کشور ما به جهت غنای میراث ایرانی و اسلامی همیشه به‌جز سال‌هایی معدود و محدود از ابتدای صنعت چاپ دغدغه احیاگری میراث، یک پیوستگی دارد. در دوره ابتدا یعنی 90 سال نخست چاپ به‌موازات مجموعه منسجمی که در دستگاه دولت در این حوزه به وجود آمد کوشش‌های پراکنده فردی هم در این حوزه وجود داشت.
وی ادامه داد: در هشتادمین سال نشر کتاب در ایران بود که با ورافتادن ناصرالدین‌شاه و برآمدن مظفرالدین شاه، مقوله تصحیح وارد فضای جدیدی شد؛ محمدعلی بهجت دزفولی ملقب به خاوری تلاش کرد مجمع تصحیح متون را تشکیل دهد و فراخوان اجتماع مصححان را در مجله دعوة الحق به چاپ رساند.
رئیس مرکز کتاب‌پژوهی ایران توضیح داد: به‌جز یکی دو سال ابتدای مشروطه در فضایی جدید، کار تصحیح متون ادامه پیدا کرد و تا انقراض قاجار این کار جسته و گریخته انجام شد و پس از انقراض قاجار رواج بیشتری گرفت. بعد از شهریور 1320 که فضا باز شد، گام نخست به‌طرف علمی‌تر کردن کار تصحیح متون برداشته شد. بارها در این حوزه از مرحوم علامه قزوینی یاد شده اما کمتر دیده‌ام از نقش عباس اقبال آشتیانی درباره هموار کردن این راه نام‌برده شود. بزرگانی گفته‌اند که اگر اقبال نبود ما راه درست تصحیح و اهمیت میراث را نمی‌شناختیم.
استاد قاسمی عنوان کرد: نسبت چاپ به تصحیح متون را که بررسی می‌کنیم، می‌بینیم باید تصحیح متون را در عصر چاپ دوره بندی کرد. دوره متأخر آن 25 سال اخیر است؛ واقعیت این است که در این 25 سال مباحث تصحیح متون، تصحیح معیار، فهرست‌نگاری بسامان متون به وجود آمد و مراکز مختلف دولتی، خصوصی، شبه‌دولتی و شبه خصوصی کارهای مختلفی در این حوزه انجام دادند.
وی بیان کرد: وقتی رونق بازار تصحیح را می‌بینیم به‌ضرورت انتشار فصلنامه نقد کتاب میراث پی می‌بریم. امیدواریم در شماره‌های بعدی این فصلنامه به آمار آثار تولیدشده در حوزه تصحیح در طول سال اشاره شود. همچنین پیشنهاد می‌کنم دایره میراث را وسعت دهید چراکه میراث فقط تصحیح متون نیست. بلکه بنابر تعریف واژه‌نامه‌ها میراث یعنی هر آنچه از گذشتگان برجای مانده است حتی معتقدم آلبوم عکسی که عکس‌های قدیمی را دربردارد و نقاشی‌های گذشتگان، گزارش‌ها و مقاله‌های نانوشته‌اند که در این حوزه جا می‌گیرند.
- تصحیح متون توسط ناشران، کار بدی نیست
بخش دیگر این مراسم به سخنرانی عبدالکریم جربزه‌دار، مدیر انتشارات اساطیر اختصاص یافت. وی اظهار کرد: دو نوع کار تصحیح وجود دارد؛ یکی کاری که مصححان انجام می‌دهند و نوع دیگر، تصحیحی است که توسط برخی ناشران صورت می‌گیرد که به نظر من کار بدی نیست بلکه باید به همان ناشران نیز خسته نباشید گفت.
جربزه‌دار با اشاره به اهمیت تصحیح متون گفت: وقتی بزرگان ما در گذشته می‌خواستند مطلبی را نقل کنند، همان مطلب را نقل نمی‌کردند بلکه با آن ذوق ذاتی خودشان، ابتدا مطلب را تصحیح می‌کردند سپس به نقل آن می‌پرداختند.
وی در پایان سخنانش اظهار کرد: پیشنهاد می‌کنم محتوای جلساتی مانند جلسه امروز در قالب یک جزوه منتشر شوند، چرا که در این جلسات نکات ظریف و کاربردی مطرح می‌شود که بدون تردید در رشته تخصصی خود حیاتی هستند.
- تعداد کتاب‌های حوزه میراث روز به روز افزایش می‌یابد
داریوش مطلبی، سردبیر فصلنامه نقد کتاب اطلاع رسانی و ارتباطات در بخش دیگر این نشست اظهار کرد: در سال‌های گذشته که کتاب‌ماه کلیات منتشر می‌شد، در سال حدود یکی ـ دو شماره از آن را به حوزه میراث و نسخ خطی اختصاص می‌دادیم. البته در کنار این مجله، سایر کتاب‌ماه‌ها نیز به این حوزه می‌پرداختند. میراث و نسخ خطی حوزه‌ای بودند که همیشه جا برای حرف داشتند اما چون موضوعات کتاب‌ماه کلیات بسیار زیاد بود، این امکان وجود نداشت که به صورت مستمر و عمیق به حوزه میراث پرداخته شود.
وی ادامه داد: هم تعداد کتاب‌های حوزه میراث و هم مراکزی که به این امر می‌پردازند، روز به روز در حال افزایش است. بنابراین، جا دارد که تولیدات این حوزه با دقت بیشتری بررسی شوند.
- به مباحث روز دنیا در حوزه نسخه‌شناسی پرداخته شود
در بخش پایانی این نشست، فریبا افکاری، کارشناس فهرست‌نویسی نسخ خطی دانشگاه تهران گفت: به نظرم نقد فهرست‌ها در فصلنامه نقد کتاب میراث، گونه‌ای از آموزش فهرست‌نگاری برای نسل جوان است. این نقدها به تدوین فهرست‌های جدی‌تر کمک می‌کنند.
افکاری عنوان کرد: آثار حوزه فهرست‌نگاری باید پاسخگوی نیاز افراد مختلف از جمله فهرست‌نگاران، مصححان و کتابداران باشند. معتقدم باید در فصلنامه نقد کتاب میراث به مباحث روز دنیا در حوزه نسخه‌شناسی نیز پرداخته شود.
نظر شما